Başımıza Gelenler

Başımıza Gelenler adını taşıyan bu eser, yazarı tarafından bizzat yaşanmış, büyük ve millî bir felâketin, "93 Harbi" diye bilinen 1877-78 Rus Harbi'nin birinci elden ve birçok bakımdan hikâyesidir.

Bir ilim ve fikir adamı olan Mehmed Ârif Bey, eserine, savaşın yalnız görünen sahnelerini kaydetmekle kalmamış; bundan çok daha önemli olarak, olayların resmî tarihlere geçmesi mümkün olmayan perde arkasını, oluşma sebeplerini; subayların, erlerin, gönüllülerin ve harp sahasındaki müslim-gayrimüslim, dost-düşman her kavim ve kabileden muhtelif sivil halkın ruh hâllerini, inançlarını, duygu ve düşüncelerini, hep beraber çekilen maddî ve beşerî güçlükleri; geçirilen buhranlı ve değişken ruhî durumları; kahramanlıkla korkaklık, cesaretle bozgun arasında gidip gelen insanî refleksleri, buna sebep olan eski ve yeni siyasî ve sosyal şartların mahiyetini, gelenek görenek ve eğitim sisteminin bu hâllere olan tesirlerini tespit etmeye çalışmış; bu yolda çok isabetli teşhis ve tahlillerde bulunmuştur.